Hücreler ve özellikleri nelerdir? Bedenimizi oluşturan hücreleri tarihin her döneminde merak etmişizdir. Hatta bazı dönemlerde bilim insanları teknolojinin yetersiz olduğu durumlarda kendi üzerlerinde deneyler yapmışlardır. Ancak şu anda teknoloji sayesinde laboratuvar ortamlarında çeşitli deneyler yapılabiliyor. Dolayısıyla bizi meydana getiren hücrelerimiz sayesinde çeşitli bilgiler edinebiliyoruz.
Bizde bu yazımızda sizlere bu bilgilerden bazılarını anlatacağız. Öncelikle hücrelerin özellikleri konusunda değineceğiz. Sonrasında ise vücudumuzda yer alan çeşitli hücre bölünmelerinden söz edeceğiz. Bu bilgilerin başlıca kaynakları mayoz ve mitoz hücre bölünmeleri olacak. Dolayısıyla bunların işlevlerine ve özelliklerine bakacağız. Son olarak da tümör hücrelerine değineceğiz.
Hücrenin Özellikleri Nelerdir?
Bilindiği gibi bakteriler gibi basit hücreli canlılara prokaryot hücreler denir. Prokaryotlarda genetik materyalin toplandığı çekirdek bölümü yoktur. Ancak insan hücreleri ökaryottur. Dolayısıyla hücre tipine bağlı olarak 2 farklı hücre bölünmesine uğrar. Bu bölünmeler mayoz ve mitoz olarak isimlendirilir. Her ikisi de çok hızlı gerçekleşen karmaşık ve çok aşamalı süreçlerdir.
Bu farklı hücrelerin görevleri vücudumuz için farklı roller oynamaktadır. Eşeyli üremek için vücudumuz gamet adı verilen özel eşey hücresi oluşturur. Bu gamet erkeklerde sperm dişilerde ise yumurta hücresi ismini alır. Ayrıca gametler haploit hücrelerdir. Çünkü tek birtakım olarak kabul edilen 23 kromozom içerirler. Bu süreçlerin tamamı mayoz hücre bölünmesi için geçerlidir.
Mitoz bölünme sırasında ise vücudumuz iki tane özdeş haploit hücre üretir. Bu yönüyle mitoz, prokaryotik eşeysiz üremeden farklı bir süreçtir. Mitozla oluşmuş hücrelerin ortak özellikleri bulunmaktadır. Bu hücreler genellikle insanlar ve diğer çok hücreli canlılarda bir tür bakım programı görevi görürler. Her insan 50 ile 75 triyon hücreye ve 200 farklı hücre tipine sahiptir.
Mitoz Hücre Nedir ve Mitoz Bölünme Nasıl Gerçekleşir?
Mitoz bölünme olarak adlandırılan hücre bölünmesi vücudumuzun hücreleri yenileme sürecidir. Bu süreç toplamda 5 farklı aşamadan meydana gelmektedir. Mitoz bölünme aynı zamanda 46 kromozom içeren diploit hücreyle başlar. Bu aşamalardan ilki interfaz evresidir. Bu evrede hücre giderek büyür. Bu büyüme sırasında hücre çekirdeğinin içindeki DNA iplikleri eşlenerek ikiye bölünür.
İkinci aşama profaz evresidir. Burada 92 kromozom kromatit adı verilen ve X şeklinde olan yapılar halinde birleşirler. Bu birleşmeden sonra hücre çekirdeği parçalanmaya başlar. Üçüncü aşama metafazdır. Bu evrede Sentriyol adlı yapıların oluşturduğu iğ iplikleri hücreleri iki yana doğru çeker. Bu çekimden sonra kromatitler ortada bir çizgi boyunca sıralanır.
Dördüncü aşama anafaz evresidir. Bu aşamada daha önce oluşan iğ iğlikleri kromatitleri zıt kutuplara doğru çeker. Bu çekim hücreleri bölmeye başlar. Son olarak telofaz evresi vardır. Burada artık kromozom adını alan kromatit takımlarının etrafında çekirdek zarları oluşur. Daha sonra stokinez adlı son evrede ise hücrenin geri kalanı bölünür.
Mayoz Hücre Bölünmesi Nedir ve Kan Hücreleri İçin Gerçekleşir Mi?
Mayoz bölünme olarak adlandırılan süreç ise üreme hücreleri için kullanılır. Çünkü bu bölünme şekli sadece eşey hücrelerinde meydana gelmektedir. Mayoz süreci de mitoz gibi 5 aşamadan oluşur. İlk aşama mitozla aynı şekilde 46 kromozom içeren bir diploit hücreyle başlar. Burada DNA iplikleri eşlenip bölünürler.
İkinci aşama yine mitoza benzer bir şekilde profaz evresidir. Burada kromozomlar iplikleriyle eşlenir. Enzimler kromozomlardan DNA parçalarını çıkarırlar. Yeniden eşleşmeden önce aralarında DNA parçası değişimi olur. Metafaz olarak isimlendirilen üçüncü evrede kromozom çizgileri hayali bir çizginin ayrı taraflarında sıralanır. Bu durum sadece mayoz bölünme geçiren eşey hücreleri denilen hücrelerde görülmektedir.
Anafaz olarak isimlendirilen dördüncü evrede kromozom çiftleri yarı yarıya zıt yönlere doğru hareket ederek ayrılırlar. Son olarak telofaz evresinde ise mayoz hücreleri her biri 46 kromozomlu 2 yavruya bölünür. Bu bölünme esnasında her kromozomun etrafında çekirdek oluşmaya başlar. Oluşan iki yavru hücrede tüm bu süreç tekrarlanır ve her biri 23 kromozomlu 4 yavru hücre oluşur.
Tümör Hücreleri ve Özellikleri
Bilindiği gibi hücreleri inceleyen bilim dalı biyolojidir. Biyoloji bu inceleme esnasında farklı hücre türlerini de inceler. Bilim insanları bu hücre türlerinden bazılarını tümör olarak adlandırmıştır. Tümör hücresi kötü huylu olabileceği gibi iyi huylu da olabilir. Tümörler kısaca anormal hücre büyümesinin sonucudur. Her hücrenin çekirdeğinde büyüme ve bölünme zamanının geldiğini söyleyen değişik materyaller bulunur. Normalde yaşlı ve ölmekte olanların yerini yeni ve sağlıklı olanlar alır.
Ancak bazen hücreler, olması gerektiğinden daha sık bölünme ve büyüme mesajları alılar. Bu da dengeyi bozar. Bu durum genellikle genetik mutasyondan kaynaklanır. Yani hücrelerin programlanmasında sorun vardır. Bu durum akıllara hücrelerin canlılığını sürdürebilmesi için nelere ihtiyacı vardır sorusunu getirir. Bu genetik mutasyonlara çevresel faktörlerden virüslere kadar birçok şey neden olabilir.
Özellikle habis tümörlerde hücreler, normalde olması gerektiği gibi ölmezler. Dolayısıyla kazandıkları mutasyon onların durmadan çoğalmalarını sağlar. Bu çoğalma ve büyümeye de bilim insanları tarafından tümör hücreleri olarak adlandırılır. Ayrıca normal bir insan hücresi ölmeden önce sadece 52 kez bölünebilir. Buna Hayflick Limiti denmektedir.
