Özgüven, kişinin kendisine verdiği değeri ifade eder. Duygularımızı, duygularımızdan etkilenen düşüncelerimizi, düşüncelerimiz sonucu sergilediğimiz davranışları doğrudan etkiler. Bu yazımızda Özgüven eksikliği nedir, neden kaynaklanır bilgi vermek istiyoruz.
Sağlıklı Özgüvene sahip kişi kendisini olduğu gibi kabul etmiş ve kendiyle barışık, kendini takdir edebilen, eksikliklerine rağmen kendi değerini farkında olan kişidir. Buna karşın kendini yetersiz hisseden, kendisine sürekli acımasız ve sert eleştirilerde bulunan kişi Özgüven eksikliği yaşayan kişidir. Bu durum dikkate alınmadığı takdirde kişinin Özgüven eksikliği sosyal anksiyete gibi çeşitli hastalıkları beraberinde getirebilir.
Özgüven Nasıl Oluşur?
Özgüven doğuştan değil, kişinin çocukluk döneminden itibaren yaşadığı deneyimler sonucu şekillenmektedir. Güven duygusu, doğumdan sonra 1 yaşına kadar olan sürede oluşmaktadır. Bu dönemde görülen ilgi, sevgi, şefkat kişinin Özgüveninin oluşması için oldukça önemlidir.
1 yaşından itibaren ise kişinin yaşadığı başarılar, başarısızlıklar, arkadaşlarından, ailesinden, öğretmenlerinden gördüğü muamele vs. hepsi Özgüven üzerinde büyük rol oynar. Çocukluk dönemi Özgüven gelişimi açısından oldukça önemli olduğundan bu noktada ebeveynlere büyük sorumluluk düşer. Çocuğun Özgüvenine katkıda bulunacak ve Özgüvenini zedeleyecek davranışların iyi bilinmesinin yanında çocuğa Özgüvenine katkıda bulunacak deneyimler yaşatılması gereklidir.
Çocuğun Özgüvenine Katkıda Bulunan Ebeveyn Davranışları
- Çocuğa söz hakkı tanınması, fikirlerinin önemsenmesi,
- Çocuğa saygılı konuşulması,
- Çocuğa şartsız sevgi verilmesi,
- Çocuğun dikkatle dinlenilmesi,
- Çocuğun duygularının önemsenmesi,
- Çocukla birlikte vakit geçirmek,
- Çocuğun bazı şeyleri tek başına yapmasına izin vermek,
- Çocuğun özel alanına saygı göstermek,
- Çocuğun tercihlerine saygı göstermek,
- Çocuğun başarı ve başarısızlıklarını kabul etmek,
- Çocuğa fiziksel olarak sevgi göstermek,
- Duygularınızı çocukla paylaşmak,
- Çocukla onun göz seviyesinde iletişim kurmak,
- Çocuktan istekte bulunmak.
Bazı araştırmalar kişinin Özgüveninin büyük çoğunluğunun aile sevgisi ve tutumu sonucu oluştuğunu göstermektedir. Bu durum göz önüne alınarak çocukla olan iletişimde doğru yöntemleri kullanmak oldukça önem taşımaktadır. Çocukta Özgüven eksikliği yaşatacak, gelişimini olumsuz yönde etkileyecek davranışları bilmek ve bunları uygulamaktan kaçınmak gerekir.
Çocuğun Özgüvenini Zedeleyen Ebeveyn Davranışları
- Sevgiyi koşullara bağlamak,
- Çocuğu diğer çocuklarla kıyaslamak,
- Mükemmeliyetçi bir tutum sergilemek,
- Katı kurallar koymak,
- Çocuğu dinlememek,
- Çocuğun fikirlerini önemsememek,
- Alaycı bir dille eleştirmek (Bebek gibi davranıyorsun!)
- Suçluluk duygusu uyandırarak hareketlerini düzeltmesini sağlamak (Beni hasta ediyorsun!)
Özgüven Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Özgüven eksikliği hayatımızı doğrudan olumsuz olarak etkileyen bir sorundur. Özgüven sorunlarından bahseden bir kadın, bir erkek, bir çocuk hemen hemen aynı sorunlarla karşı karşıyadır. Bu sorunların çözülmesi mutlu ve başarılı bir hayat için şarttır. Sorunları çözmenin ilk yolu ise onları belirlemektir. Özgüven eksikliği yaşayan insanlarda görülen bazı belirli davranışlar vardır.
- Karar almakta zorluk yaşarlar,
- Sürekli birilerinin desteğine ihtiyaç duyarlar,
- Risk almak en büyük korkularıdır,
- ‘Hayır’ demekte zorlanırlar,
- Eleştiri kaldıramazlar,
- Sosyal ortamlarda geri planda kalırlar, rahat hissetmezler,
- Fiziksel görünüşleriyle ilgili sorunları vardır,
- Önemsiz olduklarını ve sürekli reddedileceklerini düşünürler,
- Olumlu özelliklerini görmezden gelip sadece olumsuz yönlerine odaklanırlar,
- Küçük olaylardan çok fazla etkilenirler,
- Potansiyellerini farkında değillerdir, kendilerinden hep düşük beklentileri vardır,
- Kendilerini sürekli başkalarıyla kıyaslarlar.
Kişiler Özgüven eksikliği yaşadıklarını kabul etme veya bunu fark etme konusunda sorun yaşayabilirler. Özgüven eksikliği sonucu karşımıza temelde üç farklı karakter çıkar.
Dolandırıcı: Mutlu ve başarılı gözükseler bile hata yapmak en büyük korkularıdır, mükemmeliyetçilik takıntıları olduğundan bir işe başlama konusunda büyük kaygı yaşarlar. Kafalarında sıklıkla ‘Ya mükemmel olmazsa’, ‘Ya bu iş için yeterince iyi değilsem’ gibi sorular dolaşır. Bu durum sonucunda bir işe başlamaları uzun bir zaman alır, bazen neredeyse tamamlanan işi bir an da silip atma gibi eylemler görülür.
İsyankar: İnsanların düşüncelerini önemsemediklerini iddia ederler. Sürekli olarak bunu kanıtlama çabaları vardır. Bu durum sonucunda diğer insanları suçlama, kurallara karşı çıkma gibi eylemler görülebilir.
Kurban: Karşılaştığı sorunları çözemeyecek kadar aciz olduklarını düşünürler ve sürekli birilerinden yardım beklerler. Önemsiz olduklarını kabul etmiş ve hayatlarını değiştirmek adına bir adım atmak en büyük korkuları haline gelmiştir. Bu durum başarısızlık, birine bağlı olma gibi durumlarla sonuçlanır.
Özgüven eksikliği Sonucu Oluşabilecek Sorunlar Nelerdir?
Özgüven insanlar için gerekli bir duygudur ve eksikliği olumsuz sonuçlar doğurur. Kendini yetersiz gören kişi fikirlerinin de önemsiz olduğunu düşündüğü için bunları belirtmekten kaçınır, başarısız olacağını düşündüğü için yeni deneyimlere kapalıdır.
Kendini sosyal ortamlardan soyutlar, iş yerinde veya okul hayatında kendini geri planda tuttuğu için başarısız olur. Bu ve bunun gibi birçok sorun beraberinde sosyal anksiyete, yeme bozuklukları gibi kişinin sağlığını ciddi oranda tehlikeye atacak yeni problemlere neden olur.
Özgüven Eksikliği Nasıl Giderilir?
Özgüven eksikliği yaşayan kişinin sorunu doğru yöntemlerle ve kalıcı olarak yok etmek için bir uzmandan yardım alması şarttır. Özgüven eksikliği için BDT, EMDR ve ilaç tedavisi sıklıkla kullanılan yöntemler arasında yer almaktadır. Sizde Özgüven sorununuz olduğunu düşünüyorsanız kesinlikle ilk iş olarak bir uzmandan yardım almalısınız. Bunun yanında hayatınızda yapabileceğiniz birtakım şeyler Özgüven eksikliği giderme konusunda oldukça etkili olmaktadır.
- Kendi değerinizi farkına varın, her insan eşsiz özelliklere sahiptir. Kendinizi keşfedin ve özelliklerinizi kabul edin. Kendi değerinizi farkına vardığınızda çevrenizdeki insanlarında size karşı olan davranışlarında ciddi oranda değişiklik fark edeceksiniz.
- Denemekten kaçmayın. ‘Ben yapamam’, ‘Ya başarısız olursam’ gibi soruları kafanızdan çıkarın ve yapmaya başlayın. Başarılı olduğunuzu sizde göreceksiniz.
- Sert eleştirilerden kaçının. Hiç kimse her konuda başarılı olmaz, her insanın başarısız olduğu alanlar vardır, herhangi bir konuda başarısız olmanız eksik veya yetersiz olduğunuz anlamına gelmez. Bunları kabul edin ve başarılı olduğunuz alanlarda kendinizi geliştirmeye devam edin.
- Büyük hedeflerden kaçının. Birden konulan büyük hedefleri gerçekleştirmek zordur ve başarısızlıkla sonuçlanma oranı fazladır. Bunu yapmak yerine hedeflerinizi küçük parçalara ayırın. Küçük hedefleri gerçekleştirmek kişinin kendine olan güvenini arttırır.
- Çevrenizdeki insanları gözden geçirin. Hayatınızdaki insanlar sizi sürekli olarak eleştiren, sadece olumsuz yönlerinizi suratınıza vuran insanlar olmamalı. Sizi destekleyen size inanan insanlarla vakit geçirin.